El Feneri Nedir?
Bir el feneri taşınabilen, elde tutulan bir elektrik lambasıdır. Eskiden ışık kaynağı tipik olarak minyatür bir akkor ampuldü, ancak 2000’li yılların ortalarından bu yana bunların yerini ışık yayan diyotlar (LED’ler) aldı. Tipik bir el feneri, bir reflektöre monte edilen ışık kaynağından, ışık kaynağını ve reflektörü koruma amaçlı şeffaf bir kapaktan (bazen bir mercekle birleştirilir), bir pilden ve bir anahtardan oluşmaktadır. Aynı zamanda tüm ünite bir kutu içinde bulunmaktadır.
Işığın gücünü kullanılabilir hale getirmek insanlık tarihindeki en önemli ilerlemelerden birisidir. Bu gücün ortaya çıkması şüphesiz elektriğin ve ona benzer kaynakların ortaya çıkmasında öncü bir rol oynamıştır. Bununla birlikte, bu ilerlemenin bize kattığı en önemli değerlerden birisi de, bize karanlığı aydınlığa çevirme yetisi vermesiydi. Tabii ki birçok insan, gece karanlık bölgelerde çeşitli risklerle karşılaşabiliyordu; bunları özetleyecek olursak; ya kendilerini bekleyen ölümcül bir hayvan ile baş başa kalma riskleri, ya da karanlıkta bir kaldırıma takılarak tökezleme ihtimallerinden bahsedebiliriz. Yani ışıksızlığın, bizi pek çok alanda savunmasız bıraktığı gerçeğini asla unutmamak gerektiğini düşünüyoruz.
Geceleri yaşanabilir hale getirmenin yollarından biri de, ateşi taşınabilir pozisyona sokmaktan geçmekteydi. Elbette, ilk duyduğunuzda şaşkınlık yaşamış olabilirsiniz; “nasıl mümkün olabilir” diye. Aslında hem geçmişte hem de günümüzde bunu yapabilmenin birçok pratik yöntemi vardı. Örneklendirecek olursak; ahşap meşaleler, içyağı mumları, gazyağı lambaları ve bunun haricinde birçok geleneksel yöntem sayılabilir. Söylem olarak değerlendirdiğimizde oldukça basit eylemlermiş gibi gözüksede, şüphesiz bu icatlar da, bugünkü geceleri aydınlatma yolculuğumuzdaki en değerli teknolojik buluşların da yol göstericisi olmuşlardır.
Gaz Lambası Sonrası
Zamanla gaz lambalarının popülaritesini kaybetmesi ile birlikte 180 yıl önce Thomas Edison, Nikola Tesla, William Sawyer, Albon Man ve Josep Swan gibi mucitler, birçok elektrik kaynağını hem icat edip, hem de revize ederek; çeşitli aydınlatma teknikleri ve ampuller geliştirmişlerdir. Ancak bu başarı temellerinin hemen hemen hepsi hareket edebilme özelliklerinden muaf kalmış buluşlardı ve 1898 yılına kadar buna dair herhangi bir çözüm yöntemi geliştirilememiştir.
Daha önce birçok önemli buluşta da belirgin şekilde gözlemlediğimiz gibi; el feneri de diğer keşifler gibi tek bir kişiye atfedilemeyecek kadar kapsamlı bir icattı. Konuyu çok fazla uzatmadan, biz bu önemli icata, ona değer katan diğer buluşlar ile beraber kronolojik bir sıraya göre göz atalım istedik:
El Fenerini Kim İcat Etti ?
Yine 1898 yılında İngiliz mucit David Misell, çalışmalarının sonucunda 1899’da ilk el fenerini icat etti. Basit bir tutacağı da olan gereç, bir tüpün içine yerleştirilen üç pilden oluşuyordu. Bunun yanında piller, küçük bir akkor elektrik ampulune güç veriyordu. Aynı zamanda basit bir kontak anahtarı, ışığı açıp kapatıyordu. American Electrical Novelty and Manufacturing Company’de çalışan Misell, bu konuyu patronuna da açarak, onun desteğiyle ismini “Ever Ready” koydukları bu el fenerinin seri üretimine geçmişlerdir.
El Fenerinin Tarihi
19’ncu Yüzyılda El Feneri
- 1898: Elektrik mühendisi ve mucit Daniel Mcfarlan Moore, ilk ticari ark tipi lambayı icat etmiştir. Moore’un lambası, aynı zamanda ışık oluşturmak için bir soy gazdan elektrik akımı gönderen modern floresanların da öncüsüydü ve keşfinin habercisiydi.
20’nci Yüzyılda El Feneri
- 1902: Ever Ready ticari markası, ilk kez flaş ışıklarının uç kapağında da görünmeye başlamıştır. Firma üreticileri, akkor lambalarında daha yüksek kaliteli metal filamentler kullanmaya başlayarak onları daha tutarlı; her şeyden önce daha uzun ömürlü ve ucuz hale getirmişlerdir. Aynı zamanda bu eylemler, toplumda artık “Flaş ışığı” popülaritesi adı altında bir fenomen ortaya çıkarmışlardır.
- 1910: Ever Ready, kendi tungsten filament ampulünü piyasaya sürerek; onları el fenerlerindeki en iyi sistem olarak tanıttı.
- 1922: El feneri çeşitleri artmaya başlamıştır. Bunlardan bazılarına örnek verecek olursak; klasik silindirik, ayaklı fener, reflektör, küçük cep ve bazılarıydı. Aynı zamanda bu yıllarda dünyadaki el feneri kullanıcı sayısı 10 milyonu bulmuştur.
1930’lardan Sonra El Feneri
- 1934: Richard Thayer ve George Inman, modern floresan lambayı icat ettiler. Bu teknolojinin bulunması, el fenerindeki teknolojinin de daha fazla gelişeceği anlamına geliyordu.
- 1937: Bu yılda Ever Ready firması, ticari marka ismini kısaltıp “Eveready” ismini aldı. Bununla birlikte bu dönemde üretilen ampul ve reflektörler önceki örneklerine göre artık daha verimli çalışıyorlardı.
- 1950’ler: Bu yıllara kadar Eveready ismini kullanan firma, günümüzdeki adıyla da varolacağı Energizer ismine geçiş yapmıştır.
- 1961: Jams R. Biard ve Gary Pittman, yarı iletkenler geliştirmek üzere çalışırken; yanlışlıkla ilk ışık yayan diyodu; daha doğrusu günümüzde bildiğimiz ismiyle LED’i icat ettiler. Bu gelişme, daha doğrusu LED teknolojilerinin icadı; daha önce Richard Thayer ve George Inman’ın floresan lambayı icat ettiklerindeki gibi, el feneri teknolojilerinin daha da gelişmesine öncülük edecekti.
- 1967: Energizer, tüketicilere pillere tamamen bağımlı olmadan, tutma yeteneği de olan “eveready” ismindeki ilk şarj edilebilen el fenerini piyasaya sürülmüştür. Bu üretim, aynı zamanda ilk şarj edilebilen en fenerinin de icadıydı.
- 1968: Energizer, beklenen gelişmeyi oldukça uzun bir zaman sonra duyuyarak uzun ömürlü ilk floresan fenerini tanıttı.
- 1970: El feneri teknolojilerinde güçlü rakibi bulunmayan Energizer, ilk suya dayanıklı el fenerini tüm dünyada tanıttı. Aynı zamanda bu fener, ömür boyu garantiyle birlikte satın alınabilmekteydi.
1980’ler ve Sonrasındaki El Feneri Teknolojileri
- 1980’ler: Artık birçok teknoloji şirketi el feneri tasarımında ve teknolojilerini geliştirmekte birbirleriyle yarışır hale gelmişlerdir. Özellikle günümüzdeki cep boyutundaki yüksek ışık aralıklı cep fenerleri ve halojen ampullü el fenerleri, en çok rağbet görenler arasındadır.
- 1999’dan günümüze: Bu yıllarda ise günümüzde en fazla kullanılan el feneri teknolojilerinden olan LED teknolojisine geçiş yapılmıştır. Bu aslında, el feneri icat edildiğinden itibaren en teknolojik buluşlardan birisidir. Bu fenerler, hem daha düşük maliyetli, hem de daha fazla ışık üretme kabiliyetine sahiptirler. Yine günümüzde Fenix, Nitecore, Foursevens ve daha nice marka dünyada oldukça popülerlerdir. Lakin köklü tarihinden dolayı el fenerlerinde Energizer’ın yeri; geçmişten de gelen popülaritesinden dolayı oldukça önemlidir.
