Çaydanlık Nedir?
Çayın demlendiği ve servis edildiği ağızlı ve kulplu bir gereçtir. Bir çaydanlık genellikle sıcak içeceği dökmek için bir ağızlık, tutmak için bir sap ve demleme işlemini sabitlemek ve sıcaklığı korumak için bir kapak ile karakterize edilen yuvarlak ve sağlam bir kaptır. Günümüzde şekil olarak farklı alternatifleri de bulunmaktadır. Bazıları tamamen porselenden yapılabilirken, bazıları tamamen camdan veya metalden üretilebilirler.
Çaydanlığı Kim İcat Etti?
Efsaneye göre çay, M.Ö. 2737 yılında Çin İmparatoru Shen Nung‘un, hizmetkarının içmesi için kaynattığı suya yaprakların düştüğünü görmesi ile tesadüfen keşfedilmiştir. Nung, suyun içine düşen yaprakların kahverengi bir renge büründüğünü görüp suyun tadına bakmak istediğinde, oldukça keyif veren bir tat olduğuna karar verdi. İlk başta yaprakları ve suyu birlikte kaynatmak için tavalar kullanılmaktaydı. Ancak kısa süre sonra şarap ibrikleri çay yapraklarının demlenmesine izin verecek şekilde uyarlanmışlardır. Amaca yönelik ilk çaydanlıklar 1500’lü yıllarda Ming Hanedanlığı döneminde yapılmıştır. Bunlar, özellikle ısıya dayanıklı olduğu bilinen Yixing eyaletinin kırmızı-kahverengi kilinden yapılmaktaydı. Bununla birlikte o dönemde çay, doğrudan çaydanlığın ağzından içiliyordu.
Yixing çaydanlıkları ilk olarak Portekiz ve Hollandalılar tarafından ithal edilen çay stoklarının yanına sıkıştırılarak Avrupa‘ya doğru yola çıkmıştır. O zamana kadar demlikten yudumlanan gereç, özellikle II. Charles ile evlenen Portekizli prenses Bragançalı Catherine sayesinde fincanda yudumlanan normuna kavuşmuştur.
Hollandalı Elers kardeşler 1690’larda Hollanda‘dan Staffordshire‘a gelip Yixing’in orijinal kırmızı taştan çaydanlıklarının kopyalarını üretmeye başlayana kadar çay servisi hakkında çok az şey bilinmekteydi.
O zamanlar çay çok vergilendirilmekteydi. Yalnızca yüksek statülü aileler tarafından tüketilmekteydi. Richard Collins‘in 1727’de yaptığı resimdeki gibi aileler, özellikle çay içerken tasvir edilerek statülerini gösteriyordu. Sanayi Devrimi‘nin ardından çaydanlıklar statü tanımadan hızla yayılım gösterip gelişmeye devam etmişlerdir.
İlk Kırılmaz Porselen Çaydanlığı Kim Buldu?
İlk İngiliz çaydanlıkları suyun ısısından dolayı çatlamaya veya patlamaya eğilimliydi. ‘İşte bu yüzden’ diyor çaydanlık uzmanı Henry Sandon, ‘kadınlar çaydanlığın çatlamaması için önce demliği ısıtırlardı‘. Neyse ki, 1750 civarında, Dr. John Wall ve William Davis adlı bir eczacı, daha sağlam porselen yapmak için sabun kayasını kullanan bir tarif geliştirdiler. Sonuç, 1751’de kurulan Royal Worcester Çömlekçiliği‘nin doğmasına sebep oldu. Yine aynı kurumun ürettiği yukarıdaki 1756 örneği gibi çaydanlıklar kısa sürede en çok satan ev eşyaları haline geldi.
