Pergel Nedir?
Pergeller, matematiksel araçların en eski ve en temel türlerinden biridir. En basit haliyle pergeller, her biri keskin uçlu, eklemli bir çift bacaktan oluşur. Daire çizmek gibi geometrik işlemler için kullanılabileceği gibi boyutları çıkarmak ve aktarmak için de kullanılabilirler. Bu nedenle sadece matematikçilerin ve tasarımcıların değil, aynı zamanda zanaatkarların da aracı olmuşlar ve bu farklı kullanımları, farklı boyut ve materyallerde üretimlerine yol açmıştır.
Zanaat kullanımına yönelik pergeller genellikle demirden yapılan büyük cihazlardır. Bazen açıklıklarını ayarlamak ve sabitlemek için iki bacak arasında bir vida bulunur. Matematiksel bir araç olan pergeller daha küçük ölçekte olmaktadır. Genellikle çelik uçlu pirinçten yapılır, ancak yapımında gümüş gibi daha değerli malzemeler de kullanılmıştır. Günümüzde gündelik olarak kullanılan pergellerin plastik ve metalden yapılan çeşitleri de bulunmaktadır. Özellikle çizim pergelinin bir menteşeyle birbirine bağlanan iki parçası vardır. Böylece dairenin yarıçapı ayarlanabilir ve değiştirilebilir. Genellikle bir parçanın ucunda bir iğne, diğerinin ucunda ise bir kalem bulunmaktadır.
Çizim pergelinin sapı yaklaşık 1,25 santimetre uzunluğundadır. Kullanıcıların onu başparmakları ve işaret parmakları arasında tutabilecekleri şekilde üretilmişlerdir.
Pergeli Kim İcat Etti?
Her ne kadar mucidi Antik Yunan geometri uzmanı ve astronom Pergeli Apollonius olarak bazı kaynaklarda geçsede, bununla ilgili belgelenebilen net kanıt bulunmamaktadır. Ancak konik kesitler üzerindeki çalışmaları ile tanınan Pergeli Apollonius‘un bu kesitler üzerinde çalışırken pergel benzeri bir gereç kullandığı iddia edilmektedir. Çünkü konik kesitler olarak bilinen eğriler; çember, elips, parabol ve hiperbol kesişimlerine ait birçok problem bu geometri uzmanı tarafından bulunmuştur. Dolayısı ile de pergelle ilk çalışmayı da onun yaptığı düşünülmektedir. Belki de isminden kaynaklı ve geometri ile uğraştığı için hakkında böyle bir tahminde bulunulmaktadır. Aynı zamanda belgelenebilir olarak ilk kez Antik Roma‘nın arkeolojik kazılarında çizim pergellerine rastlanılmıştır.
18. Yüzyıl Öncesi ve Sonrası Pergeller
On sekizinci yüzyıldan önce çizim pergellerinde kalem değil iğne vardı, bu yüzden sadece yüzeyi çizebiliyorlardı. Yirminci yüzyıla gelindiğinde pergellerin kalem ve diğer nesneler ile çizimi tüm dünyada yaygınlaşmıştır. Günümüzde ise bilgisayar destekli tasarım yazılımlarının veya CAD‘nin gelişmesiyle birlikte çizim pergellerinin kullanımı azalmıştır. Buna rağmen bazı okullarda ve kolejlerde teknik resim ve geometri derslerinde zaman zaman kullanılmaktadırlar.
