Sandalyeyi Kim Buldu?

Sandalye Nedir?

Sandalye, özellikle bir kişi için olan, genellikle destek için dört ayaklı, sırt dayanağı ve sıklıkla kol dayanakları olan bir koltuktur. Genellikle ahşap veya plastikten üretilirler. Aynı zamanda metal, demir, taş ve kumaştan da yapılabilirler.

Toplumda muhakkak birçoğumuz  onsuz bir hayat hayal edemeyeceğimiz temel icatları merak etmişizdir. Bu gereçleri kim ne zaman icat etmiştir?

Sandalyenin temsil ettiği kavramdan, yani oturmak veya dinlenmek için bir nesneden bahsedersek, cevap açıkça şu olurdu galiba; “Sandalyeler insanlar kadar eskidir. Bunun yanında ilk insanlar dinlenmenin daha rahat olduğunu fark ettiğinde icat edilmişlerdir”.

Tabii sandalyenin sadece kavramsal değerleri değil; evrensel tasarımını da düşünmek gerekir. Dört ayaklı ve sırt desteği olan basit gereçler gibi görülsede, bu müthiş vazgeçilmezi acaba kim icat etmişti?

Sandalyeyi Kim İcat Etti?

Aslında sandalyenin icadı bir kişiye veya herhangi bir şahsa ait değildir. Lakin kötü olmayan haber şu ki; sandalyeyi icat eden kavmin veya topluluğun bilinmesi. Daha spesifik olarak anlatmak gerekirse sandalyeyi icat eden topluluk Eski Mısırlılar’dır. Yaklaşık olarak 500 yıl öncesine kadar giden bu efsanevi buluşun, net olarak tarihlendirilen bulguları (MÖ 3100 – 286) yıllarına denk gelmektedir.

Sandalyenin en eski tarihiyle ilgili birçok tarihçi aynı noktada buluşup, Eski Mısırlılar konusunda mutabık kalmışlardır. Lakin; Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu’yla ilgili bilgiler çok fazla değildir. Yalnız bilinen en önemli ve tartışmasız bilgilerden birisi, o dönemlerde sandalyelerin sadece kraliyet ve soylu aileler tarafından kullanıldığı gerçeğidir.

Ancak bu gelişmeler bize yine şu soruyu hatırlatıyor; “sıradan veya toplumun orta ve alt gelirli insanları sandalyelerde oturamıyor muydu?” Pek çok tarihçinin bu soruya verdiği yanıt; Rönesans Dönemi’nde sandalyelerin daha yaygın hale geldiğidir. Sıradan insanların o zamanlarda ağırlıklı olarak tabureler veya taşlara oturduğu şeklindeydi. Ancak gelişmelerin bu şekilde olmadığını varsaysak dahi; kraliyet ve soyluların sandalyelerinin daha kaliteli ve dayanıklı olduğu gerçeğinin değişmeyeceğini söyleyebiliriz. Bunun yanında bugün korunmakta olan dünyanın en eski sandalyelerinden birisi, Mısır’ın Dördüncü Hanedanlığı’ndan (MÖ 2600) kraliçe I. Hetepheres‘in sandalyesidir. Kahire’de Ulusal Mısır Uygarlığı Müzesi’nde sergilenmektedir.

Sandalyenin İsmini Kim Buldu?

Sandalyenin tarihinden sonra heyecan verici yanlarından birisi de ismidir. Neden bu gereçlere “sandalye” diyoruz?

Sandalyeyi icat edenlerin Eski Mısırlılar olduğunu bilen insanlar olarak, acaba “sandalye isminide mi onlar buldu” demeden kendimizi alamıyoruz. Sandalye isminin İngilizce anlamı, Eski-Fransızca olan “chaiere” kelimesinden üretilmiştir. Türkçe anlamı ise Arapça “sandaliyye” kelimesinden gelmedir.

Neyse ki sandalyeler uzun süre lüks bir eşya olarak kalmayıp, zaman ve kültür farklılıkları sayesinde dünya üzerinde yaygınlaşmaya başladı. Günümüzde yüz binlerce sandalye çeşidi ve modeli vardır. Yine konuyu çok fazla uzatmadan gelin bu tarihe kısa bir göz gezdirelim:

Sandalyenin Tarihi

Antik Çağda Sandalyeler

Kraliçe I. Hetepheres ve Kral Tutankamon‘un mezarlarında bulunan sandalyelerin mükemmel kaliteydiler. Bunun yanında çiçek ve hayvanların zarif detaylı oymalarıyla ahşap, altın ve gümüşten yapıldığını biliyoruz. Ancak, sandalyelerin gelişim süreci, zamana ve kültüre bağlıdır. İşte ilk metinlerden, resimlerden ve buluntu eserlerden derlenen bazı bilgiler:

Antik Mısır Döneminde Sandalyeler

Mezarlardaki resimler, Eski Mısırlıların sandalyeler, sandıklar, tabureler ve yataklar gibi sofistike mobilya parçalarına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çizimler tipik olarak zenginlerin kullandıklarının bir temsilidir. Köylüler tarafından kullanılan sandalyelere dair bazı kanıtlar, sandalye stili ve tasarımında muazzam bir sınıf farkı olduğunu göstermektedir.

Sıradan Mısırlılar, yün veya deri kaplı üç veya dört ayaklı alçak tabureler gibi basit nesneler kullanmaktaydılar. Buna karşılık, seçkinler; hayvan derilerinden, dokuma deri şeritlerden veya dayanıklı bitki malzemelerinden yapılmış dört ayaklı ahşap sandalyeler kullanmaktaydılar. Sandalyeleri farklı desen ve tasarımlarda oyulmuştur. Bununla birlikte ona göre boyanmışlardır. Sandalyede yer alan oymaları ise büyük çoğunlukla hayvan figürleriydi.

İlginç Bilgi: Bir kişinin statüsünün sandalyesinin kalitesi ve yüksekliği ile ilişkili olduğuna ve daha yüksek ve daha uzun sandalyelerin yüksek rütbe ve gücün bir göstergesi olduğuna inanılmaktaydı. Statüsü yüksek veya yönetici olarak görebileceğimiz sınıf, genellikle altın ve fildişi gibi değerli malzemelerden yapılmış sandalyelere sahiptiler.

Antik Mezopotamya Sandalyeleri

Eski Mezopotamya‘da sandalyeler ahşap ve kamıştan ve diğer düşük kaliteli malzemelerden yapılmıştır. Sümerler, sandalye yapmak için kereste ve kiraz ağacını kullanıyorlardı.

Mezopotamya‘daki varlıklı insanlar genellikle keçe, hasır ve deri döşemeli sandalyelere sahiptiler. Ayrıca, güçlü ve etkili ailelerin değerli taşlar; fildişi ve fayanslarla kakma veya üst üste bindirilen sandalyeleri olduğuna dair çeşitli kaynaklar mevcuttur. Bu sandalyelerin birçoğunda ayrıca hayvan oymaları bulunmaktaydı. Dökme bronz veya oyulan kemik süsü özelliği olanları da vardı.

Yunan ve Roma Sandalyeleri

Zaman geçtikçe ve sandalye kullanımı yaygınlaşmıştır. İnsanlar radikal bir şekilde sandalye modellerini ve stillerini modernize etmeye başladılar. Roma İmparatorluğu‘nun görkemli tarihinin yanı sıra, sandalyelere o dönem de yaşayan insanların kültürel kimliklerini ifadesi olan tasvirler eklendi.

Romalıların genellikle kullandığı sandalyeler, o dönemde ağırlıklı olarak sırt desteği olmayan çeşitlerdi. Bunlara “sella” deniyordu. Aynı zamanda fakirler hem de zenginler onları (en azından temel formlarında) kullanmışlardır. Bununla birlikte, imparatorların sellaları bronz ve değerli ağaçlardan yapılmıştır. Fildişi, gümüş ve altın varakla süslenmiştir. Roma döneminin en karakteristik sandalyesi, bronz ayaklı katlanır bir sandalye olan sella curulis idi.

Yunanistan‘da vilayet yöneticileri, altın, değerli taşlar ve fildişinden yapılan tahtlarda oturtmuşlardır. Taht dediğimize bakmayın. Aslında bunlar da mevki ve statü amacıyla kullanılan gereçlerdir.

Antik Çin Sandalyeleri

Çinlilerin 12. yüzyılda yerde oturma alışkanlıklarını terkederek, sandalye benzeri gereçlere oturmaya başladıkları varsayılmaktadır. Çinliler’de sandalye diğer antik impatatorluklarda olduğu gibi zenginler ve soylular tarafından kullanılmaktaydı.

Sandalyeler, MÖ 1000’li yıllara kadar, ahşap işleme teknikleri, raf ve bambu teknikleriyle stilize ediliyorlardı. Kullanılan tekniklerden bağımsız olarak sandalyeler tasarım açısından çok basit ve sadeydi. Bunun yanında, Çin sandalyeleri döşeme anlamında Batı’dan bağımsız olarak geliştirilmişlerdir. Konfordan ve lüks yaşam stilinden oldukça uzaktılar. Sandalyelerin Batı’dan etkilenen tasarımları ve gelişimi 18. yüzyılı bulmuştur.

Saç Kurutma Makinesini Kim Buldu ?

Önerilen Yazı

Saç Kurutma Makinesini Kim Buldu?

Rönesans Döneminde Sandalyeler

Teknik olarak Rönesans’ı özetlemek gerekirse Orta Çağ’dan sonraki yeni bir çağın simgesi olarak tanımlayabiliriz. Sandalyeler ile olan ilgisi ise, bu çağ ile beraber sandalyelerin bitmek bilmeyen gelişim sürecine girmesidir.

Rönesans döneminde üretilen sandalyeler rakam verilemeyecek kadar fazla ve farklı tarzlardaydı. Yine bu çağda en çok tanınan sandalye stilleri, sella curulis şeklinde sandalye olan savonarola sandalyesidir. Aynı zamanda kralların ve kraliçelerin kullandığı yüksek arkalıklı sandalyeler veya tahtlardır. Deri, ipek ve kadife minderler ile üretilen sandalyeler, rahatlığı ve konforu üst seviyeye çıkarmıştır. Bununla birlikte, yüksek sırtlı sandalyeler hâlâ statü konumu olarak görülüyordu. Genellikle yöneticiler tarafından tercih ediliyorlardı.

Rönesanstan Sonrası

Nihayet Rönesans’tan sonra Aydınlanma Çağı ile birlikte sandalyeler konforlu hale gelmişlerdir. Bunun yanında rahatlığın simgesi olmuşlardır. Daha doğrusu statü yerine; konfor ve rahatlığın sembolü haline gelmişlerdir. Aynı zamanda Aydınlanma Çağı’nda, masa ve sandalyenin bir arada kullanıldığı, ofis mobilyalarına geçiş gerçekleşmiştir. Lakin yine de, seri üretime geçilebilecek kadar yaygın değillerdi.

Modern Sandalyeler

Günümüzde insanların hayal bile edemeyeceğinden fazla sandalye tipi ve tasarımı var. Küçük ve portatif sandalyeler, akşap sandalyeler, büro sandalyeleri, bilgisayar sandalyeleri, medikal sandalyeler, tv sandalyeleri ve daha nicesi sayılabilir. Bunların yanında tasarım anlamında önemli şeyleri vurgulayacak bazı ikonik ve modaya uygun sandalye tasarımlarına da örneklere dahil edebiliriz. Tabii bu sandalyelerin tekerlekleri sayesinde hareket edebilmeleri, ekseni etrafında dönebilmeleri ve birçok özelliği de cabası.