Tarım ve Orman Bakanlığı’nı Kim Kurdu?

Tarım ve Orman Bakanlığı’nı Kim Kurdu: Bu bakanlık için “Ülkemizde tüm kırsal alanlardaki pek çok faaliyetten sorumlu bir bakanlıktır.” şeklinde bir tanım yapmak mümkündür. Çünkü Tarım ve Orman Bakanlığı; birazdan göreceğimiz gibi Osmanlı Devleti’nin ve sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihi boyunca hem tarım, hem de orman işleri için ayrı ayrı kurulan, zaman zaman bir arada olup daha sonra yine ayrılan pek çok bakanlıktan sonra son şekline kavuşmuş olan bakanlıktır. Ülkemizdeki tüm tarım ve orman faaliyetlerinin sorumluluğu bu bakanlığa atanmıştır.

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kurucusu kim?

Bu bakanlık; günümüzde spesifik alanlarla ilgilenmek üzere var olan diğer pek çok bakanlık gibi zamanla evrimleşen bir yönetim anlayışının ürünüdür. En başlarda iktisat, ziraat, bayındırlık gibi bakanlıkların sorumluluğunda yürütülmekte olan tarım ve orman çalışmaları; günümüzde T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı olarak vücut bulmuş durumdadır.

Günümüzdeki halini alıncaya kadar Tarım ve Orman Bakanlığı’nın geçtiği aşamaları, yani kısaca tarihçesini maddeler halinde inceleyecek olursak, aşağıdaki gibi bir süreç ile karşılaşırız:

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarihçesi:

• Yerleşik hayata geçinceye kadar Türkler tarıma dayalı bir toplum yapısına sahip değillerdi. Özellikle hayvancılıkla uğraşıyorlardı ve yarı askeri düzene sahiplerdi. Dolayısıyla kamu düzenine dair işleri yürüten makamların sahipleri dahi askeri personelden oluşuyordu.
• Yerleşik hayata geçmeleriyle birlikte Türk devletlerinin ekonomisinde tarım önemli bir yer edinmeye başlamıştır. Kısacası tarımda kamu düzeninin ilk adımları görülmeye başlanmıştır.
• Devlet idaresinde tarımdan sorumlu bir makama ise en net olacak şekilde Osmanlı Dönemi’nde rastlanmaktadır. “Arpa Emini” adlı bir makam sahibi; devletin tarım ve ticaret faaliyetlerinden sorumlu olarak görev yapmaktaydı. Bununla birlikte zaten o çağlarda ticaretin içeriğinin neredeyse tamamının tarım olması sebebiyle Arpa Emini’nin aldığı sorumluluk yeterli olmaktaydı.

Osmanlı Dönemi’nde Tarım Bakanlığı:

• Osmanlı Dönemi’nde Arpa Emini haricinde Padişah III. Selim Dönemi’nde yapılan ıslahatlar kapsamında “Hububat ve Zahire Nazırlığı” da kurulmuş fakat çeşitli iç etkenler sebebiyle birkaç yıl sonra kapatılarak görevini tekrardan Arpa Eminliği’ne devretmiştir.
• Modern bakanlık uygulamasının başladığı Padişah II. Mahmut Dönemi’nde, 1839 yılında kurulan bakanlıklardan biri olan “Ticaret ve Ziraat Nezareti”, ülkedeki tüm ekonomik faaliyetler ve tarımla ilgilenen bakanlık olmuştur. Bu bakanlık bazen ikiye ayrılmış ve sadece “Ziraat Nezareti” sanayiyle ilgilenmiştir. Fakat bu yeniliklerin ömrü çok kısa sürmüştür ve tarihsel süreçte çok değişiklik yaratmamışlardır. Sonuç olarak Osmanlı’nın modern bakanlık sisteminde tarım faaliyetlerinden sorumlu birim “Ticaret ve Ziraat Nezareti” olmuştur. Aynı zamanda 1922’ye kadar ismen varlığı devam etmiştir.
• Orman işleri de tabii ki günümüzdeki kadar aktif değildi. Fakat gerekli olan kısımlar da çeşitli nezaretlere bölüştürülmüş bir şekilde devam etmekteydi.

Cumhuriyet Dönemi’nde Tarım Bakanlığı:

• Cumhuriyet Dönemi’ne geldiğimizde ilk kez kurulan bir “İktisat Vekaleti” bünyesinde tarım faaliyetlerinin yönetim ve koordinasyonunun sağlandığını görüyoruz. Daha doğrusu TBMM Dönemi’nde. Çünkü İktisat Vekaleti, 23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılışını takiben kurulan vekaletlerden biridir. TBMM’de 2 Mayıs 1920’de kabul edilen “Büyük Millet Meclisi İcra Vekillerinin Suret-i İntihabına Dair Kanun” aracılığıyla 3 Mayıs 1920’de göreve başlamıştır. İktisat Vekaleti henüz resmi bir bakanlık değildir. Kurtuluş Savaşı’nı başlatan TBMM Hükümeti’nin savaş şartlarında kurduğu geçici bir bakanlıktır.
• 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet ilan edilince İktisat Vekaleti yerini Ekonomi Bakanlığı’na bırakmıştır. Bir ekonomi kolu olan tarım da bu bakanlığın sorumluluğunda olmuştur. (Ekonomi Bakanlığı, bakanlıkların Cumhuriyet’in İlanı’ndan önce veya sonra olduğunu ayırt etmek için yapılan bir isimlendirmedir. Yoksa Cumhuriyet’in ilk yıllarında bakanlıklar halen “vekalet” olarak isimlendirilmektedir.)
• Ekonomi Bakanlığı; 5 Mart 1924 Sayılı 432 Sayılı “Ziraat ve Ticaret Vekaletleri Teşkiline Dair Kanun”un kabul edilişiyle “Ticaret Bakanlığı” ve “Ziraat Bakanlığı” olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Özellikle tarım faaliyetleri Ziraat Bakanlığı bünyesinde yürümeye devam etmiştir. Lütfen dikkat; 1924’te kurulan bu Ziraat Bakanlığı, Cumhuriyet Tarihi’nde isminde “ziraat” geçen ilk bakanlıktır. Bundan sonraki yıllarda da sürekli önemini koruyarak var olmaya devam etmiştir.
• 16 Ocak 1928 Tarihli 1200 Sayılı “Ticaret ve Ziraat Vekaletlerinin Tevhidi Kanunu” ile Ticaret ve Ziraat Bakanlıkları tekrardan “Ekonomi Bakanlığı” olarak birleşmiştir. Fakat bu yeni bakanlık iki müsteşarlı olarak çalışmıştır. Lakin bu birleşmenin de ömrü kısa olmuştur.
• 29 Aralık 1931 Tarihli 1910 Sayılı “Ziraat Vekaleti Teşkiline Dair Kanun” ile Ziraat Bakanlığı tekrardan kurulmuştur. Ülkenin tarım işlerinden sorumlu bir şekilde çalışmaya başlamıştır.
• Ziraat Bakanlığı 1931’den bu yana çalışmaya devam ederken, 25 Aralık 1963 tarihinde, 1946’dan beri yürürlükte olan 4951 Sayılı Kanun’a dayanarak, 4-400 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Onayı ile “Köy İşleri Bakanlığı” da kurulmuştur. Kısacası hem Ziraat hem de Köy İşleri Bakanlıkları 1974 yılına kadar var olmuştur.

1960’lardan sonra Tarım Bakanlığı:

• Bunlara ek olarak 7 Ağustos 1969 Tarihli 1595 Sayılı “Orman Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun” ile bir de Orman Bakanlığı kurulmuştur. 1980 yılına kadar da var olmuştur. Evet, gördüğünüz gibi bugünkü bakanlığımızın bileşenleri yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır.
• 1974 yılına geldiğimizde o zaman kadar var olan Tarım(Ziraat) Bakanlığı’nın görev tanımının genişletildiğini ve isminin değiştiğini görürüz. Buna göre; 26 Ocak 1974 Tarihli 4/92 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Onayı ile Tarım Bakanlığı’nın adı değişmiştir. “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı” olmuştur. Aynı yıl Köy İşleri Bakanlığı’nın adı da “Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı” olarak değiştirilmiştir.

1980’lerden sonra Tarım Bakanlığı:

• 13 Şubat 1981 Tarihli 2384 Sayılı “Orman Bakanlığının Tarım Bakanlığına Devri Hakkında Kanun” ile Orman Bakanlığı; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na katılmıştır. Böylelikle bu bakanlığın yeni ismi “Tarım ve Orman Bakanlığı” olmuştur.
• 13 Aralık 1983 Tarihli 183 Sayılı “Tarım, Orman ve Köy İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile birlikte Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı da Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlanmıştır. Son ismi “Tarım,Orman ve Köy İşleri Bakanlığı” olmuştur.

1990’lardan sonra Tarım Bakanlığı:

• 7 Ağustos 1991 Tarihli 441 Sayılı “Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ve 442 Sayılı “Orman Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile Orman Bakanlığı bu bütünleşik bakanlıktan tekrardan ayrılmıştır. Birbirinden ayrı olarak “Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı” ve “Orman Bakanlığı” açılmıştır.
• 9 Ağustos 1991 Tarihli 443 Sayılı “Çevre Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile bir de daha önce olmayan bir Çevre Bakanlığı kurulmuştur. Aynı zamanda çalışmaya başlamıştır. (Çevre Bakanlığı’nın görev tanımı kısmen günümüzde var olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı kapsamındadır. Fakat yetki paylaşımında kırsal alanlarla ve ormanlarla ilgili sorumlulukları da mevcut olduğu için bu tarihçeye dahil edilmektedir. Günümüzde “çevre” kavramı, şehirlerdeki ve sanayideki atık yönetimine ve çevreyi korumaya yönelik yasal düzenlemelerdir. Özellikle doğal yaşamı bir arada içermektedir. Yani hem kentsel hem de kırsal bir meseledir. Zaten bir sonraki maddede göreceğimiz gibi bir süre sonra “ormancılık” adlı bir kol ortaya çıkmıştır. Kırsal alanlardaki çevre sorumlulukları bu kol tarafından üstlenilmiştir.)

2000’lerden sonra Tarım Bakanlığı:

• 1 Mayıs 2003 Tarihli 4856 Sayılı “Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun” ile Çevre Bakanlığı ile Orman Bakanlığı birleştirilmiş. Aynı zamanda “Çevre ve Orman Bakanlığı” kurulmuştur.
• 3 Haziran 2011 Tarihli 636 Sayılı “Çevre, Orman ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile sadece bir aylığına var olan bir “Çevre, Orman ve Şehircilik Bakanlığı” kurulmuştur. Fakat 29 Haziran 2011 Tarihli 644 Sayılı “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı”, aynı tarihli ve 645 Sayılı “Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile “Orman ve Su İşleri Bakanlığı” kurulmuştur. Buradan bizi ilgilendiren kol Orman ve Su İşleri Bakanlığı’dır.
• Diğer taraftan, 3 Haziran 2011 Tarihli 639 Sayılı “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile adı Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı olan bakanlık kapatılmıştır. Tekrardan Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ismiyle kurulmuştur.
• 10 Temmuz 2018 Tarihli 1 Sayılı ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne Dair “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” kapsamında Orman ve Su İşleri Bakanlığı kapatılmıştır. “Orman” kısmı tekrardan tarımla ilgili kısma aktarılmıştır. Böylece Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın adı “Tarım ve Orman Bakanlığı” olmuştur.

Televizyonu Kim Buldu?

Önerilen Yazı

Televizyonu Kim Buldu? Televizyonu Kim İcat Etti ?

Evet sevgili okurlar. Gördüğünüz gibi isim değişiklikleriyle dolu ve karmaşık bir tarihçe. İlgilisine bu karmaşık tarihçe konusunda kolaylıklar diliyoruz. Detaylarla ilgilenmek istemeyen okurlarımız için bugünkü bakanlığın son maddedeki, yani 10 Temmuz 2018’de kurulan bakanlık olduğuna dair bir hatırlatma yapıyoruz.

Peki ya; bu kadar uzun, farklı isimli ve karmaşık bir süreçten sonra “Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kurucusu kim? Tarım ve Orman Bakanlığı’nı kim kurdu?” gibi soruları nasıl cevaplayacağız? Şöyle ki sevgili okurlar; bu bakanlığın en temel mihenk taşı tarımdır. Orman, köy işleri, kooperatifler gibi unsurlar çağın ihtiyaçları sebebiyle sonradan kurulup ana yapıya katılan bileşenlerdir. Dolayısıyla 1924 yılında kurulan ilk Ziraat Vekaleti (Bakanlığı), günümüzdeki Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kuruluşu olarak kabul edilmektedir. O halde özetlemeyi yapabiliriz:

“T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı; 5 Mart 1924 Tarihli 432 Sayılı Kanun ile dönemin Bakanlar Kurulu ve TBMM tarafından ‘Ziraat Vekaleti’ ismiyle kurulmuştur. Bakanlığın kurulduğu dönemde Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Başbakanı ise İsmet İnönü’dür. Türkiye’nin ilk Tarım Bakanı (Ziraat Vekili) ise Zekai Apaydın olmuştur.”

Türkiye’nin İlk Tarım Bakanı (Ziraat Vekili) Zekai APAYDIN (1884 – 29 Nisan 1947)

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sahibi kim?

Bir kamu birimi olması sebebiyle Tarım ve Orman Bakanlığı’nda sitemizde şirketlerde, futbol kulüplerinde bahsettiğimiz gibi hissedarlıktan, imtiyaz sahipliğinden söz etmek mümkün değildir. Fakat şöyle bir tanımlama yapabiliriz:

“T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sahibi Türkiye Cumhuriyeti’dir. Bakanlığın en üst yetkilisi dönemin tarım ve orman bakanıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı tüm çalışmalarında Cumhurbaşkanlığı’na doğrudan bağlıdır. Aynı zamanda Bakanlar Kurulu ve TBMM’ye karşı ikincil dereceden sorumludur.”

“Günümüz de Tarım ve Orman Bakanlığı görevini Prof. Dr. Vahit Kirişci yürütmektedir.”

Günümüz Tarım ve Orman Bakanı Prof. Dr. Vahit Kirişci